🧠 XPAS nədir?
XPAS çanaq (pelvik) bölgədəki sinir, əzələ, bağ, sidik-cinsiyyət və həzm sisteminin birgə təsirindən qaynaqlana bilər.
Bu sindromun əsas xüsusiyyəti — dəqiq struktur səbəb tapılmamasına baxmayaraq ağrının real və həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə azaltmasıdır.
📍 XPAS kimlərdə daha çox görülür?
Qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox rast gəlinir
Hamiləlik və doğuş keçirmiş qadınlar
Sidik-cinsiyyət sistemi infeksiyaları keçirmiş şəxslər
Cinsi travma və ya psixoloji gərginlik yaşayanlar
Endometrioz, interstisial sistit, irritabl bağırsaq sindromu olanlar
🔎 Əlamətləri (simptomlar)
XPAS-ın simptomları fərqli sistemləri əhatə edə bilər:
🔹 Çanaq ağrısı
Qasıq, aşağı qarın və bel nahiyəsində
Dayanıqlı və ya aralıklı
Fiziki aktivlik, oturmaq, menstruasiya və ya cinsi əlaqə ilə artan
🔹 Sidik yolları ilə əlaqəli şikayətlər
Tez-tez sidiyə çıxma
Sidik zamanı yanma və ya tam boşalmama hissi
Sidik saxlamada çətinlik
🔹 Cinsi funksiyada pozğunluq
Cinsi əlaqə zamanı ağrı (dispareuniya)
Orgazm zamanı narahatlıq
Libido azlığı
🔹 Həzm sistemi şikayətləri
Qəbizlik, ishal
Qarında köp və ağırlıq hissi
İrritabl bağırsaq sindromu ilə qarışa bilər
🔹 Psixoloji şikayətlər
Yuxusuzluq
Əhval pozğunluğu
Anksiyete və depressiya
🧬 Mümkün səbəblər
XPAS-ın dəqiq səbəbi çox zaman müəyyən olunmur, lakin aşağıdakılar rol oynaya bilər:
Sinir həssaslığının artması (central sensitization)
Miyofasial ağrı sindromu (əzələ gərginliyi və tetik nöqtələr)
Kəskin infeksiyalardan sonra sinir zədələnməsi
Hormonal dəyişikliklər və ya endometrioz
Cinsi və emosional travmalar
🩺 Diaqnostika
XPAS bir istisna diaqnozudur — yəni digər xəstəliklər istisna edildikdən sonra qoyulur:
Ginekoloji müayinə (qadınlar üçün)
Uroloji müayinə (kişilər üçün)
Ultrasəs və MRT
Sidik analizi, infeksiya testləri
Psixoloji qiymətləndirmə
Miyofasial və tetik nöqtələrin palpasiya ilə yoxlanması
💊 Müalicə: Çoxşaxəli (multidisiplinar) yanaşma
🔹 1. Dərman müalicəsi
NSAİİ – ağrını azaltmaq üçün (ibuprofen, naproksen)
Əzələ boşaldıcılar – çanaq əzələlərinin spazmı üçün
Antidepresanlar (TCA, SNRI) – sinir ağrısı və emosional yük üçün
Antikonvulsantlar – nevropatik ağrılarda (gabapentin, pregabalin)
Hormonal müalicə – endometrioz varsa
🔹 2. Fizioterapiya və reabilitasiya
Pelvik döşəmə əzələlərinin relaksasiyası və gücləndirilməsi
Quru iynə (dry needling) və ya tetik nöqtə masajı
Biofeedback – çanaq əzələlərinin nəzarətini öyrətmək
TENS və elektroterapiya
🔹 3. Psixoloji dəstək
Koqnitiv-davranış terapiyası (CBT) – ağrının psixoloji aspektlərinə yönəlik
Travma sonrası stress pozuntusu (PTSD) varsa EMDR və ya digər metodlar
Relaxasiya texnikaları və nəfəs məşqləri
🔹 4. Əlavə metodlar
Akupunktura
Yoga və pilates (xüsusilə pelvik döşəmə yönümlü proqramlar)
Qidalanmanın tənzimlənməsi – şişkinlik və bağırsaq simptomları varsa
📌 Nəticə
Xroniki Pelvik Ağrı Sindromu, bəzən səbəbi aydın olmayan, lakin real və müalicə edilə bilən bir vəziyyətdir. Hər qadın və ya kişi üçün müalicə fərdiləşdirilməlidir. Ən yaxşı nəticə, həkim, fizioterapevt, psixoloq və pasiyentin birgə əməkdaşlığı ilə əldə edilir.
İstəsən, XPAS üçün evdə edilə biləcək pelvik döşəmə məşqləri, qadınlar üçün ağrını azaltmağa yönəlik özünə kömək texnikaları, və ya təkrarlayan sidik yolları infeksiyası ilə XPAS fərqini izah edə bilərəm.
