Səbəblər
Kəskin böyrək çatışmazlığının səbəbləri üç əsas kateqoriyaya bölünə bilər:
Prerenal səbəblər: Böyrəklərə qan axınının azalması nəticəsində yaranır.
Aşağı qan təzyiqi: Ciddi qan itirməsi, dehidrasiya, ürək çatışmazlığı və ya septik şok nəticəsində.
Kəskin qan itkisi: Ciddi travmalar və ya cərrahi müdaxilələrdən sonra.
Renal (intrarenal) səbəblər: Böyrək toxumasının birbaşa zədələnməsi nəticəsində yaranır.
Akut tubular nekroz: Böyrək borucuqlarının hüceyrələrinin zədələnməsi.
Glomerulonefrit: Böyrəyin süzən qlobulalarının iltihabı.
Toksinlər və dərmanlar: Böyrəklərə zərər verə bilən bəzi dərmanlar, kontrast maddələri və toksinlər.
Postrenal səbəblər: Sidik yollarının tıxanması nəticəsində yaranır.
Sidik yollarının obstruksiyası: Böyrək daşları, prostat böyüməsi və ya şişlər səbəbindən.
Sidik axınının kəsilməsi: Sidik yollarının anomaliyaları və ya yaralanmaları.
Simptomlar
Kəskin böyrək çatışmazlığının simptomları müxtəlif ola bilər və zədələnmənin şiddətinə və səbəbinə görə dəyişir:
Oliquriya və ya anuriya: Az sidik ifrazı və ya sidik ifrazının tamamilə dayandırılması.
Şişkinlik: Ayaqlarda, ayaq biləklərində və üzdə ödem.
Nəfəs darlığı: Bədəndə maye yığılması nəticəsində.
Yorğunluq və zəiflik: Bədəndə toksinlərin yığılması nəticəsində.
Ürək bulanması və qusma: Böyrək funksiyasının pozulması ilə əlaqədar.
Yüksək qan təzyiqi: Böyrəklərin duz və maye balansını idarə edə bilməməsi nəticəsində.
Mental dəyişikliklər: Konfüziya, həyəcan və hətta koma.
Diaqnoz
Kəskin böyrək çatışmazlığının diaqnozu klinik simptomlar, tibbi tarix və laboratoriya testləri vasitəsilə qoyulur:
Qan testləri: Kreatinin və qan üre azotu (BUN) səviyyələrinin yoxlanılması.
Sidik testləri: Sidik analizi, sidik həcmi və tərkibi.
Görüntüləmə testləri: Ultrasəs, KT və ya MRT böyrəklərin strukturunu və sidik yollarının vəziyyətini yoxlamaq üçün.
Böyrək biopsiyası: Böyrək toxumasının mikroskop altında incələnməsi bəzi hallarda tələb oluna bilər.
Müalicə
Kəskin böyrək çatışmazlığının müalicəsi səbəbə yönəldilmişdir və simptomların idarə edilməsinə yönəldir:
Prerenal səbəblərin müalicəsi:
Maye balansının bərpası: Dehidrasiyanı aradan qaldırmaq üçün intravenoz maye terapiyası.
Qan təzyiqinin idarə edilməsi: Düzgün qan təzyiqini təmin etmək üçün dərmanlar.
Renal səbəblərin müalicəsi:
Toksinlərin və dərmanların dayandırılması: Böyrəklərə zərər verən dərmanların kəsilməsi.
İltihab əleyhinə dərmanlar: Glomerulonefrit və ya digər iltihabi vəziyyətlərin idarə edilməsi.
Postrenal səbəblərin müalicəsi:
Sidik yollarının obstruksiyasının aradan qaldırılması: Böyrək daşlarının, şişlərin və ya digər tıxanma səbəblərinin aradan qaldırılması üçün cərrahi və ya digər müdaxilələr.
Dəstəkləyici Müalicə
Dializ: Bədəndən toksinləri və artıq mayeni çıxarmaq üçün böyrək funksiyası bərpa olana qədər müvəqqəti tədbir.
Dərman müalicəsi: Ağrı kəsici, iltihab əleyhinə və digər simptomatik dərmanlar.
Evdə Baxım və Profilaktika
Kifayət qədər maye qəbul etmək: Bədəndə maye balansını təmin etmək üçün.
Düzgün qidalanma: Aşağı duz və protein qəbulunu məhdudlaşdırmaq.
Dərmanların düzgün istifadəsi: Həkim tərəfindən təyin olunmuş dərmanları düzgün və vaxtında qəbul etmək.
Qan təzyiqi və şəkər səviyyəsinin nəzarətdə saxlanması: Böyrək sağlamlığını qorumaq üçün.
Daimi tibbi nəzarət: Böyrək funksiyasını və ümumi sağlamlıq vəziyyətini müntəzəm olaraq yoxlamaq.
Fəsadlar
Kəskin böyrək çatışmazlığının müalicə edilmədiyi hallarda ciddi və həyati təhlükəli fəsadlara səbəb ola bilər:
Xroniki böyrək xəstəliyi: Uzun müddətli böyrək funksiyasının itirilməsi.
Elektrolit disbalansı: Yüksək kalium və ya digər elektrolit pozulmaları ürək ritminin pozulmasına səbəb ola bilər.
Maye yığılması: Ağciyər ödemi və ya ürək çatışmazlığı.
Uremik sindrom: Qanda yüksək səviyyədə tullantı maddələrin yığılması ilə əlaqədar nevroloji və digər sistemik simptomlar.
Kəskin böyrək çatışmazlığı ciddi və həyati təhlükəli bir vəziyyətdir. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə simptomlar idarə edilə bilər və xəstənin sağalması təmin edilə bilər. Əgər kəskin böyrək çatışmazlığı əlamətləri yaşayırsınızsa və ya bu vəziyyətdən şübhələnirsinizsə, dərhal tibbi yardım alınması vacibdir.
